Sỏi Thận Là Gì? 4 Điều Cần Biết Về Sỏi Thận Để Phòng Ngừa Hiệu Quả

Sỏi thận là một trong những bệnh lý phổ biến và đang gia tăng số lượng mắc phải ở nhiều nơi trên thế giới, phần lớn do lối sống hiện đại và thói quen không lành mạnh trong sinh hoạt hàng ngày. Theo một nghiên cứu tại Hoa Kỳ, khoảng 7-10% người dân nước này đã từng trải qua ít nhất một lần mắc sỏi thận mà không hề nhận thức được về điều đó. Tỉ lệ người mắc bệnh sỏi thận trên toàn cầu cũng không hề nhỏ, khoảng 3% dân số, với sự chênh lệch đáng kể giữa các khu vực và các quốc gia khác nhau.

Ở Việt Nam, tỉ lệ này còn cao hơn, ước tính từ 10-14% dân số có sỏi thận. Mặc dù số lượng người mắc bệnh khá lớn, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về căn bệnh này hoặc biết cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Vậy sỏi thận hình thành như thế nào và đâu là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này? Trong bài viết này, Bs Mai Hoa sẽ giải đáp chi tiết về cơ chế hình thành sỏi thận và các yếu tố liên quan đến bệnh, cũng như đề xuất các phương pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Hãy theo dõi để hiểu rõ hơn về căn bệnh này và biết cách bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình.

1. Bệnh sỏi thận là gì?

Sỏi thận, hay còn được biết đến với tên gọi sạn thận, là một tình trạng y tế phổ biến trong đó các chất khoáng, chủ yếu là canxi, lắng đọng trong nước tiểu và hình thành các tinh thể rắn tại các bộ phận của hệ thống tiết niệu như thận, bàng quang, và niệu quản. Quá trình này bắt đầu khi lượng nước tiểu giảm sút, dẫn đến sự tăng nồng độ chất khoáng trong thận, và nếu tình trạng này duy trì trong thời gian dài, nguy cơ hình thành sỏi thận tăng cao.

Các viên sỏi thận có thể có kích thước từ rất nhỏ, dễ dàng được đào thải qua đường tiểu trong quá trình đi tiểu bình thường, đến những viên sỏi lớn có kích thước vài centimet. Khi các viên sỏi lớn di chuyển trong hệ thống tiết niệu, chúng có thể gây ra cọ xát, dẫn đến tổn thương niêm mạc, và trong một số trường hợp, chúng còn gây tắc nghẽn đường tiểu, tạo ra các hậu quả nghiêm trọng và đau đớn cho người bệnh.

Sự hiện diện của sỏi thận có thể dẫn đến các triệu chứng như đau bụng dữ dội, đau lưng, đau khi đi tiểu, nước tiểu có máu, và trong một số trường hợp, nhiễm trùng đường tiết niệu. Do đó, việc nhận biết sớm và xử lý kịp thời là rất quan trọng để tránh các biến chứng có thể xảy ra.

2. Nguyên nhân hình thành và phân loại sỏi thận

2.1 Nguyên nhân hình thành sỏi thận

Sỏi thận hình thành do sự kết tinh và lắng đọng của các chất khoáng trong nước tiểu, khi nồng độ của chúng cao đến mức không thể hòa tan hoàn toàn. Các nguyên nhân chính gây ra sự hình thành sỏi thận bao gồm:

• Mất cân bằng chất lỏng: Uống không đủ nước hàng ngày làm tăng nồng độ các chất khoáng trong nước tiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho sỏi hình thành.

• Chế độ ăn uống: Một số loại thực phẩm giàu oxalate, canxi, và uric acid có thể góp phần vào việc hình thành sỏi. Thực phẩm giàu oxalate như rau chân vịt, củ cải, và hạt cacao; thịt đỏ và hải sản có nhiều uric acid; và các sản phẩm từ sữa giàu canxi, khi không được cân bằng, có thể dẫn đến sự hình thành sỏi.

• Các yếu tố sinh lý và bệnh lý: Các tình trạng như béo phì, tiểu đường, và một số dạng bệnh tiêu hóa cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Bệnh tiểu đường và béo phì làm thay đổi nồng độ và tính chất của nước tiểu, trong khi các vấn đề về tiêu hóa có thể làm tăng sự hấp thu oxalate.

• Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh sỏi thận có nguy cơ cao hơn trong việc phát triển sỏi.

• Thuốc và bổ sung: Một số loại thuốc và thực phẩm chức năng có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi, nhất là những sản phẩm chứa canxi và vitamin D nếu không được sử dụng đúng cách.

Để phòng ngừa sỏi thận, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, uống đủ nước, và kiểm soát các bệnh lý nền là rất quan trọng. Các biện pháp này không chỉ giúp ngăn ngừa sự hình thành sỏi mới mà còn hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

2.2 Phân loại sỏi thận

Có bốn loại sỏi thận chính, được phân loại dựa trên thành phần hóa học của chúng:

• Sỏi Canxi: Đây là loại sỏi thường gặp nhất, chủ yếu bao gồm canxi kết hợp với oxalate hoặc phosphate. Các yếu tố như chế độ ăn uống giàu oxalate hoặc tăng hấp thu canxi có thể góp phần vào sự hình thành của loại sỏi này.

• Sỏi Struvite: Loại sỏi này thường liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu và có thể phát triển nhanh chóng thành các khối lớn mà không cần triệu chứng rõ ràng cho đến khi chúng trở nên lớn.

• Sỏi Uric Acid: Thường gặp ở những người có chế độ ăn nhiều protein động vật hoặc rối loạn chuyển hóa acid uric, khiến acid uric tích tụ trong nước tiểu và hình thành sỏi.

• Sỏi Cystine: Là loại sỏi hiếm gặp hơn và phát triển do cystinuria, một tình trạng di truyền khiến cystine bị rò rỉ vào nước tiểu và tạo thành sỏi.

Mỗi loại sỏi có những đặc điểm riêng và đòi hỏi các phương pháp điều trị cụ thể, cũng như các biện pháp phòng ngừa phù hợp để giảm nguy cơ tái phát trong tương lai.

3. Biểu hiện điển hình của bệnh sỏi thận

Sỏi thận là tình trạng phức tạp gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, có thể biến đổi tùy theo kích thước và vị trí của sỏi trong hệ thống tiết niệu. Triệu chứng thường gặp nhất và rõ rệt nhất là cơn đau thắt vùng thận, còn được gọi là đau thận kịch phát. Đau có thể bắt đầu từ vùng lưng, dưới sườn và lan ra trước bụng hoặc xuống vùng bẹn. Đặc điểm của cơn đau này là đột ngột và dữ dội, có thể kéo dài và gián đoạn, phụ thuộc vào chuyển động của viên sỏi.

• Đau lưng và mạn sườn dưới: Khi sỏi thận hình thành trong niệu quản, ống dẫn nước tiểu từ thận đến bàng quang, chúng có thể gây ra sự cọ xát và tắc nghẽn đường tiểu. Điều này thường dẫn đến đau lưng và có thể lan rộng tới bụng dưới, mạn sườn, và thậm chí là vùng bắp đùi. Cơn đau này có thể rất dữ dội và thường là cơn đau âm ỉ, kéo dài.

• Đau khi đi tiểu: Đau khi đi tiểu là triệu chứng phổ biến khi sỏi thận di chuyển từ niệu quản xuống bàng quang hoặc từ bàng quang chuyển vào niệu đạo. Sự di chuyển này gây cọ xát mạnh và có thể làm tổn thương các mô, dẫn đến cảm giác đau buốt, bỏng rát trong khi đi tiểu.

• Tiểu dắt và tiểu són : Khi sỏi nằm ở niệu quản hoặc bàng quang, người bệnh có thể cảm thấy buồn tiểu thường xuyên nhưng lại chỉ đi tiểu được một lượng nhỏ mỗi lần. Điều này không chỉ gây ra cảm giác khó chịu mà còn khiến người bệnh mệt mỏi. Nếu sỏi gây tắc niệu quản, nước tiểu sẽ không thể xuống bàng quang mà tích tụ lại ở thận, gây ra các cơn đau quặn thận, rất khó chịu và đau đớn.

• Đi tiểu đau đớn và bất thường: Khi sỏi di chuyển xuống niệu quản, người bệnh có thể trải nghiệm đau khi đi tiểu. Áp lực và tổn thương do sỏi gây ra có thể khiến nước tiểu có màu bất thường, thường là hồng hoặc đỏ tươi do chứa máu. Tình trạng này còn được gọi là hematuria. Ngoài ra, tần suất đi tiểu có thể tăng lên, người bệnh có thể cảm thấy cấp thiết phải đi tiểu thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm.

• Buồn nôn và nôn mửa: Sự kích thích do sỏi di chuyển trong hệ thống tiết niệu không chỉ gây đau mà còn có thể kích hoạt các phản xạ gây buồn nôn và nôn mửa. Điều này xảy ra do cơn đau kích thích các dây thần kinh trong khu vực bụng, gây ra phản ứng từ hệ thống tiêu hóa.

• Sốt và ớn lạnh: Nếu sỏi gây ra tắc nghẽn, nước tiểu bị ứ đọng có thể dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu. Điều này có thể biểu hiện qua các triệu chứng như sốt cao và cảm giác ớn lạnh, chỉ ra rằng có một tình trạng nhiễm trùng cần được can thiệp y tế ngay lập tức.

4. Biện pháp phòng ngừa sỏi thận

Để ngăn ngừa sỏi thận hiệu quả, việc duy trì một chế độ sinh hoạt lành mạnh là rất cần thiết. Uống đủ nước, khoảng 2-3 lít mỗi ngày, là một trong những biện pháp quan trọng nhất, vì nước giúp loãng nước tiểu, từ đó ngăn chặn sự hình thành các tinh thể khoáng chất có thể dẫn đến sỏi.

Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều oxalate như cải bó xôi và chocolate cũng góp phần giảm nguy cơ phát triển sỏi thận. Bên cạnh đó, ăn nhiều thực phẩm giàu canxi tự nhiên như sữa và các sản phẩm từ sữa có thể giúp giảm lượng oxalate trong nước tiểu, một yếu tố khác liên quan đến sự hình thành sỏi. Điều chỉnh lượng muối trong chế độ ăn và tránh các thực phẩm giàu muối cũng là bước quan trọng để phòng ngừa sỏi thận.

Áp dụng các biện pháp này không chỉ giúp bạn tránh khỏi cơn đau và các biến chứng do sỏi thận gây ra mà còn hỗ trợ sức khỏe thận tổng thể. Đừng để sỏi thận làm gián đoạn cuộc sống của bạn.

Hãy theo dõi Bs Mai Hoa để biết thêm những thông tin bổ ích về các vấn đề về sức khỏe nhé! Mọi người còn có câu hỏi thắc mắc nào thì inbox Bs Mai Hoa để được tư vấn trực tiếp.

Liên hệ với Bác sĩ Mai Hoa:

• Nhắn tin: Bs Mai Hoa 
• Facebook:  Bác sĩ Mai Hoa
• Email hợp tác: Bsmaihoa1@gmail.com